Kredi Temerrüt Takası (CDS) Nedir? (23.02.2014)

Kredi Riski, temel olarak borç alan tarafın borcunu ödeyememe riski olarak tanımlanabilir. Kredi Temerrüt Takası ise, (CDS) en basit şekilde borç alan tarafın borcunu ödeyememesi ihtimaline karşı alınan bir sigortadır. CDS,  kredi  riskinin  belirli  bir  ödeme  karşılığında transfer edilmesini sağlamaktadır. JP Morgan tarafından 1994 yılında tasarlanmıştır.

Ne İşe Yarar?

CDS, kredi sigortası olarak kredi riskini üçüncü bir tarafa aktarmaktadır. Yani teorik olarak bir ülke borcunu (tahvil) ödeyemez ise, alacaklı borcunu CDS'i satın aldığı taraftan talep edebilmektedir. Örneğin, elinde bir ülkenin tahvili bulunan bir yatırımcı, kendini korumak amacıyla CDS satın alabilir. Bir diğer yandan, CDS primlerinin yükseleceği beklentisiyle de spekülatif olarak alım/satım yapılabilir. (naked CDS)

CDS Sözleşmesinde Taraflar

Basit şekilde ifade edecek olursak üç taraf yer almaktadır.

1) CDS sözleşmesine temel olan tahvili ihraç eden kuruluş. (devlet, özel sektör)

2) Tahvili elde eden, bu amaçla korunma satın alan taraf. (kişi, kuruluş)

3) Tahvilin ödenmeme ihtimaline karşı prim karşılığında garanti veren taraf. (finansal kuruluş, banka)

CDS Primlerini Etkileyen Değişkenler

CDS priminin yüksek olması, temel olarak o ülke tahvilinde riskin (geri ödememe) daha yüksek olduğunun göstergesidir.

CDS primlerini etkileme potansiyeli olan değişkenleri şu şekilde özetleyebiliriz. Büyüme oranı, cari denge/GSYH, faiz oranları, borç/GSYH, döviz rezervleri/GSYH, dış borç, hanehalkı borcu işsizlik oranı, enflasyon oranı, ülke borsalarının oynaklığı, temerrüt geçmişi ve siyasi risk algısı olarak ifade edilebilir. Özetle CDS primleri ekonomik ve siyasi risk algısından etkilenmektedir.

Longstaff,  Pan,  Pedersen  ve  Singleton  2007  yılında  yayımladıkları  çalışmalarında; kredi riskini oluşturan faktörleri incelemişlerdir. Çalışmada;  CDS  priminin  ABD  borsalarına (S&P  500  ve  NASDAQ  endeksleri), tahvil  piyasasına ve küresel risk primine bağlı olduğu sonucu ortaya çıkmıştır.

Brandorf  ve  Holmberg  (2010) ise,  Euro  Bölgesi  içindeki sorunlu  ülkeleri  kapsayan  PIIGS  ülkelerinin (Portekiz, İtalya, İrlanda, Yunanistan, İspanya) CDS primleri üzerinde etkisi olan makroekonomik değişkenleri incelemişlerdir. Çalışmada,  CDS  primleri  üzerindeki  etkisi  araştırılan  makroekonomik  değişkenler  GSYH büyüme hızı, enflasyon oranı, işsizlik oranı ve brüt borç stoku olmuştur.

CDS Primi ne zaman artar?

1) Büyüme oranı üzerinde soru işaretleri varsa.

2) İşsizlik ve Enflasyon oranının yükseleceği bekleniyorsa.

3) Faiz oranları yükseliyorsa. (tahvil sahipleri ellerindeki tahvilleri satıyorsa.)

4) Ülkenin borcunun milli geliri içindeki payının artacağı bekleniyorsa. (Borç/GSYH)

5) Ülkenin döviz rezervleri azalıyorsa.

6) Dış borcun artacağına yönelik beklentiler varsa.

7) Ülke piyasalarında siyasi veya ekonomik değişkenler kaynaklı olarak bir hareketlilik yaşanacağı bekleniyorsa.

CDS Priminin artması beklenir. Riskli olarak görülen bir tarafın sigorta maliyetinin daha yüksek olması gibi.

CDS Primi rakamsal olarak ne anlama gelir?

Örneğin, Türkiye için 5 yıllık CDS primi 240 puan seviyesinde. Demek oluyor ki, tahvilleri garanti altına almak için 100 $ tutarında tahvile 1 yıllık dönemde, 2.40 $ prim ödemek gerekiyor. (%2.4 ödemeler genellikle çeyreksel bazda yapılıyor.)

Kaynak: Deutsche Bank Research, <http://www.dbresearch.com> (Erişim Tarihi: 22.02.2014)

Grafikte görüldüğü üzere, Euro Bölgesi'nde borç krizinin etkilerinin hafiflemeye başlamasıyla, İtalya, Portekiz ve İspanya'nın CDS primleri gerilemiştir.  Ülkelerin batma risklerinin düştüğü fiyatlanmaktadır.  (Eylül 2012'de Avrupa Merkez Bankası Başkanı Draghi, "Euro'yu korumak için ne gerekiyorsa yapılacağını." açıklamış, piyasaları çeşitli programlarla desteklemiştir.) 

Türkiye'de ise, 17 Aralık siyasi operasyonuyla yatırımcılar risklerin arttığını düşünerek CDS talebini artırıyor.  (Talep arttıkça CDS primleri yükseliyor.)

Kaynak: Deutsche Bank Research, <http://www.dbresearch.com> (Erişim Tarihi: 22.02.2014)

Özetle Kredi Temerrüt Takası (CDS), siyasi risk ve ekonomik riski bir arada içererek, yatırımcılar tarafında ülke tahvillerinin riskini göstermektedir. Sistematik riski önlemede etkili bir araç olarak kullanılabilirken, sistemik risk durumunda küresel finans krizi sürecinde etkin olarak kullanımı konusunda tartışmalar sürmektedir.

Sistemik Risk: finans sisteminin etkin bir şekilde çalışamama riski olarak ifade edilebilir.

Yararlanılan Kaynaklar:

[1] Keten, M., Başarır, Ç., Kılıç, Y., (2013), Kredi Temerrüt Takası ile Makroekonomik ve Finansal Değişkenler Arasındaki İlişkinin İncelenmesi, 17. Finans Sempozyumu'nda Sunulan Bildiri, Muğla.

[2] Brandorf, C. ve Holmberg, J. (2010). Determinants of Sovereign Credit Default Swap Spreads for PIIGS – A Macroeconomic Approach. Lund Uniiversity School of Economics and Management.

[3] Longstaff,  F.A.,  Pan,  J.,  Pedersen,  L.H.  ve  Singleton,  K.J. (2007).  How  Sovereign  is  Sovereign  Credit Risk?. Cambridge National Bureau of Economic Research Working Paper No.13658.

[4] JP Morgan (2006), “Credit Derivatives Handbook”.  Corporate Quantitative Research Report. http://acting-man.com/blog/media/2011/12/JPM-Credit-Derivatives.pdf (Son Erişim Tarihi: 22.02.2014)