İran'ın Dönüşü Muhteşem Olamadı

İran’a yaptırımlar Ocak ayında kaldırıldı. Ülkenin petrol piyasasına dönüşü merak edilen bir konu. Yaptırımların kaldırılmasıyla petrol ihracatı hızla artabilecek mi?

2011 yılının son döneminde İran’ın bildirilmemiş nükleer faaliyetlerinin askeri amaçlı olabileceğini dair kaygılarla birlikte yaptırım kararı alınmıştı. İran ve BM Güvenlik Konseyi’nin daimi 5 üyesi ve Almanya arasında, İran’ın nükleer programına ilişkin müzakerelerde 14 Temmuz 2015 tarihinde anlaşma sağlandı. 16 Ocak 2016 tarihinde BM yetkilileri İran’a karşı uygulanan yaptırımların kaldırıldığını açıkladı.

İran yönetimi, yaptırımların kaldırılmasıyla birlikte petrol üretimini mevcut seviyeye göre 1 milyon varil/gün daha artırarak 3.8 milyon varil/gün seviyesine çıkarmayı hedefliyor. Aşağıdaki grafikte, İran’ın petrol üretimi ve yaptırım dönemi gösteriliyor. Yaptırımların kaldırılmasıyla birlikte petrol üretiminin de arttığı görülüyor.

Petrol Sevkiyatı ve Kısıtlamalar

İran petrol üretimini artırmasına rağmen, petrol sevkiyatında bazı kısıtlamalar söz konusu. Bu kısıtlamalardan biri, yaptırımlar kaldırılmasına rağmen uluslararası finansal sisteme erişimde yaşanan zorluklar. İran Ulusal Tanker Şirketi’ne (NITC) ait gemilere hala uluslararası standartlarda sigorta yaptırılamadı. Bu nedenle bazı alıcılar İran petrolünü satın almak konusunda isteksiz davranıyor. Bir diğer kısıtlama ise, Mısır yönetiminin İran petrolünün SUMED petrol boru hattı üzerinden sevkiyatına izin vermemesi. Yönetim, yaptırımların kaldırılmasına ilişkin koşulları yeniden değerlendirmeyi düşünüyor. Görselde gösterilen petrol boru hattı, Suveyş Kanalı’ndan geçmeden petrolün Akdeniz’e sevkiyatını mümkün kılıyor.

Sonuç ve Değerlendirme

İran’da yaptırım döneminde uluslararası finansal sisteme erişim kısıtlanmıştı. Ülkede bankacılık sistemi üzerinden para transferi neredeyse imkansız hale gelmişti. Petrol ticaretinin sağlıklı olarak yapılabilmesi için bankacılık sisteminde sorunların çözülmesi gerekiyor. Sisteme ilişkin sorunların çözülmesiyle, petrol tankerlerinin uluslararası standartlarda sigortalanması mümkün olabilir.

İran petrol piyasasına hızla dönemeyebilir. İran’ın piyasaya dönüşünü uzun ve engebeli bir yol olarak tanımlamak yanlış olmayacaktır.

Deniz KAHRAMAN