Petrol arzında rekor artış ve
beraberinde petrol fiyatlarının düşüşü yakın dönemin önemli bir tartışma konusu.
Bu çalışmada petrol fiyatlarının düşüşünde etkili olan gelişmeler
özetlenecektir.
ABD’de kaya gazı tekniğinin petrol
üretiminde kullanılmasıyla birlikte petrol arzı Kasım 1970’ten bu yana en
yüksek seviyeye yükseldi. ABD Suudi Arabistan’dan petrol ithalatını azalttı. ABD’de
petrol tüketiminde ithalatın payı 2015 yılı ortalarında %27’ye geriledi. Suudi
Arabistan ABD’de kaybettiği pazar payını farklı bölgelerden karşılamak için
fiyat rekabetine gitti. Suudi Arabistan özellikle Asya Pasifik Bölgesi’nde
resmi satış fiyatında indirime gitmeyi tercih etti. Bütün bu gelişmelerle
birlikte WTI petrol fiyatı yaklaşık olarak 12 yılın en düşük seviyesi 26 dolara
geriledi.
Petrol
Fiyatlarını Etkileyen Önemli Gelişmeler
1) ABD
Petrol İhracat Yasağının Kaldırılması
1973 tarihinde Yom Kippur Savaşı’nda
ABD’nin İsrail Ordusu’na destek vermesi nedeniyle Petrol İhraç Eden Ülkeler
Birliği (OPEC) ABD’ye petrol ihracatını 15 Ekim 1973 tarihinde yasakladı. ABD
petrol ambargosuyla ciddi şekilde petrol sıkıntısıyla karşı karşıya kaldı. 1975
yılında ABD yönetimi petrol ihracatını yasaklayan EPCA anlaşmasını imzaladı. Petrol
ihracatının yasaklandığı 40 yıllık dönem 16 Aralık 2015 tarihinde son buldu.
Böylelikle ABD petrol ihracatı gerçekleştirebilir konuma geldi. Grafikte 2010
yılı endeks baz yılı olmak üzere Suudi Arabistan, Rusya ve ABD’nin petrol
üretimi gösteriliyor. ABD petrol arzını 2010 yılına göre yaklaşık %70
artırmıştır.
Grafik; Petrol Arzı
Kaynak: Bloomberg
2) İran’a
Yaptırımların Kaldırılması
2011 yılının son döneminde İran’ın
bildirilmemiş nükleer faaliyetlerinin askeri amaçlı olabileceğini dair
kaygılarla birlikte yaptırım kararı alındı. İran ve Birleşmiş Milletler
Güvenlik Konseyi’nin 5 daimi üyesi ve Almanya arasında, İran’ın nükleer
programına ilişkin müzakerelerde 14 Temmuz 2015 tarihinde anlaşma sağlandı. 16
Ocak 2016 tarihinde Birleşmiş Milletler Yetkilileri İran’a karşı uygulanan
yaptırımların kaldırıldığını açıkladı. İran’a yaptırımların kaldırılmasıyla
birlikte İran petrol üretimini yaptırımlar öncesi seviyeye yükseltebilir. İran’a
yaptırımların kaldırılmasıyla birlikte petrol arzının yaklaşık 3.8 milyon
varil/gün seviyesine çıkarılması hedefleniyor. Mevcut seviyeye göre yaklaşık
olarak arzın 1 milyon varil/gün daha artırılması beklenebilir.
Grafik; İran Petrol Arzı
Kaynak: Bloomberg
İran’da yaptırım döneminde kullanılmayan
petrol sahalarının yeniden işler hale getirilmesi altyapı yatırımı
gerektirebilir. Böylelikle İran petrol piyasasına hızla dönemeyebilir. İran’ın
piyasaya dönüşünü uzun ve engebeli bir yol olarak tanımlamak yanlış
olmayacaktır.
Sonuç
ve Değerlendirme
Çin ekonomisinin öngörülenden daha
hızlı yavaşlaması petrol talebini olumsuz etkileyebilir. Ülke ekonomisi 2015
yılı son çeyreğinde yıllık bazda %6,8 büyüdü. OECD Çin’de 2016 yılı büyümesini
%6,5 olarak öngörüyor. Suudi Arabistan ve Rusya petrol arzını Ocak
2016 seviyesinde tutma kararı aldı. İran’ın petrol arzını artırmasıyla birlikte
rekabet ortamı şiddetlenebilir. Böylelikle petrol fiyatları rekabete bağlı
olarak bir süre daha mevcut seviyelere yakın kalabilir.
Deniz Kahraman
Hiç yorum yok :
Yorum Gönder