Tarımsal Emtialar Enflasyon Yaratabilecek mi? (03.04.2014)

Deniz Kahraman

İnternet Adresi: http://www.sankoanaliz.com/tr-TR/makale/tarimsal-emtialar-enflasyon-yaratabilecek-mi-03-04-2014.snk

Tarımsal emtia vadeli kontratları kuraklık başta olmak üzere, çeşitli nedenlerle yıl başından bu yana en çok değer kazananların başında gelmektedir. Bazı önemli tarımsal emtiaların  3 aylık dönemde ciddi fiyat hareketleri yaşadığını ifade edebiliriz. Yıl başından bu yana Kahve %55.3, Domuz Eti %49.5, Mısır %19,6%, Yulaf %16,8, Soya Fasülyesi %13,6, Buğday %11,6  performans göstermiştir. Bu çalışmada tarımsal emtiaların fiyat hareketlerinin nedenlerini gelişmiş ekonomilerin enflasyon yaratma hedefleri doğrultusunda değerlendirmeye çalışacağız.

Grafik: Vadeli kontratların yıl başından bu yana performansları

Kaynak: www.finviz.com

1) Kahve

 Brezilya dünyanın en büyük kahve üreticisi konumundadır. Brezilya'da kurak geçen hava şartları ve sıcaklıkların mevsim normalleri üzerinde seyretmesiyle, son 10 yılın en zayıf hasat dönemine ulaşılması bekleniyor. Özellikle Arabica-Kahve Vadeli Kontratları yıl başından bu yana 3 aylık dönemde %55,3 yükseliş kaydetmiş durumda.

2) Domuz Eti

Domuz eti fiyatları domuzlarda görülen bir hastalık dolayısıyla arz tarafında sıkıntı yaşanacağı beklentisiyle yıl başından bu yana 3 aylık dönemde %49,5 yükseliş kaydetmiştir. ABD'de ilk sinyalleri 11 Ocak'ta görülen ve 22 Eyalette çiftliklere yayılan PED virüsünün üretimi tehdit edeceği yönünde kaygılara son iki aydır yer verilmekteydi. 

PED virüsü sadece domuzlar üzerinde etkili olup, insan sağlığı ve et ürünlerinde etkili olmamaktadır. Bu yönüyle birlikte domuz üretiminin arz yönünde sorun yaratmakta, fiyatlar üzerinde yukarı yönlü baskı oluşturmaktadır. Nisan 2013'te de gözlenen PED virüsü salgınında domuz eti fiyatları 3 aylık dönemde %25 yükseliş göstermişti. ABD'de Ocak ayında 2 ila 3 milyon baş domuz üzerinde etkili olacağı not edilirken, Mart ortası itibariyle yetkililer virüsün yaklaşık olarak 5 milyon baş domuzu etkileyebileceğine dikkat çekiyor.

3) Mısır

Mısır fiyatları yılın ilk çeyreğinde en fazla yükselen tarımsal emtia arasında geliyor. Mısır fiyatları yıl başından bu yana 3 aylık dönemde %19,6 yükseldi. ABD Tarım Bakanlığı (USDA)'nın yayınladığı en son raporunda Mısır üretim tahminlerinin geçen yıla göre %4 azalacağını beklediğine dikkat çekilmişti. International Grain Council'in 27 Mart'ta yayınladığı aylık hasat raporunda ise, ABD'nin öncülük edeceği bir talep artışına dikkat çekiliyor.

4) Yulaf

Yulaf yılın ilk çeyreğinde en fazla yükselen tarımsal emtialar arasında geliyor, yulaf fiyatları yıl başından bu yana 3 aylık dönemde %16,8 yükseldi. Yulaf fiyatlarının yükselişinde Dünya'nın en büyük yulaf üreticisi Kanada'nın demiryolu ve lojistik alanında yaşadığı sıkıntılar etkili oluyor. Kanada'da sert geçen kış şartları dolayısıyla sevkiyatta sıkıntılar yaşanmıştı.

5) Soya Fasülyesi

Soya Fasülyesi fiyatları yıl başından bu yana 3 aylık dönemde %13,6 yükseldi. Soya Fasülyesi fiyatlarındaki yükselişin nedenleri arasında, Arjantin ve Brezilya'da yaşanan kuraklık dolayısıyla soya fasülyesi üretiminde projeksiyonların aşağı yönde revize edilmesi gösteriliyor. Bir diğer yandan El Nino fırtınası yaşanacağı ihtimali hasatların kesintiye uğrayacağı yönündeki beklentileri güçlendiriyor.

6) Buğday

Buğday fiyatları yıl başından bu yana 3 aylık dönemde 11,6% yükseldi. Buğday fiyatlarındaki yükselişin nedenleri arasında Dünya'nın en büyük 5 üreticisi Rusya'nın politik gelişmeleri etkili olmaktadır. Bir diğer yandan en büyük 3. üretici ABD'de sert geçen kış şartları etkili oluyor. . International Grain Council'in 27 Mart'ta yayınladığı aylık hasat raporunda, Yakındoğu Asya ve Afrika'da  yıl başından bu yana beklentilerin üstünde bir talep yaşandığına dikkat çekiliyor.

Sonuç olarak,

ABD, Euro Bölgesi ve Japonya gibi gelişmiş ekonomiler enflasyon yaratmak amacıyla genişlemeci para ve maliye politikalarını teşvik ediyorlar. Kuraklık ve çeşitli nedenlerle gıda fiyatlarının yükselişi, gelişmiş ekonomilerin dezenflasyonla mücadelesine destek olabilir. ABD Merkez Bankası Fed'in para politikasında enflasyon göstergesi olarak  Kişisel Tüketim Harcamaları  (PCE) göstergesini kullanıyor. 28 Mart 2014 tarihi itibariyle açıklanan Şubat ayı verisi %1,10 ile Fed'in %2 enflasyon hedefinin oldukça uzağında seyrediyor. PCE enflasyon sepetinde gıdanın payı 2013 sonu itibariyle yaklaşık olarak %17 seviyesindedir. Gelişmekte olan Ülke Çin'de ise Tüketici Fiyatları Endeksi'nde gıdanın oranı %31,8 seviyesinde, domuz etinin payı ise 2013 itibariyle %3 olarak dikkat çekiyor.

Tarımsal emtiaların yükselişinde, gelişmekte olan ülke ekonomilerinde gıda harcamalarının toplam gelir içindeki payı görece daha yüksek olduğu için, enflasyonist baskıyı daha fazla hissetmesi  sonucu ortaya çıkabilir. Gıda fiyatlarında artış gelişmekte olan ekonomileri gelişmiş ekonomilere göre daha fazla etkileyebilir.

Yararlanılan Kaynaklar:

Aylık hasat raporu ve projeksiyonlar. International Grain Council, 2014.

1) http://www.igc.int/en/downloads/grainsupdate/igc_5yrprojections.pdf

2) http://www.igc.int/en/downloads/gmrsummary/gmrsumme.pdf